print

IPS (Individual Placement and Support): Een pilootproject van re-integratie aangepast aan werknemers arbeidsongeschikt wegens geestelijke gezondheidsproblemen

In 2017 heeft onze Dienst voor Uitkeringen een grote studie gelanceerd over het "Individual Placement and Support" (IPS)-model. De IPS-methodologie heeft zijn doeltreffendheid in het buitenland bewezen op het vlak van de re-integratie van personen met psychische stoornissen. Een van de beginselen van het model is die personen zo snel mogelijk te begeleiden in hun zoektocht naar werk en hun geïndividualiseerde ondersteuning te blijven bieden nadat ze werk hebben gevonden.

Aan de hand van die studie willen wij enerzijds onderzoeken of de resultaten in België even goed zullen zijn als die in andere landen, en anderzijds of we die resultaten op lange termijn in stand kunnen houden, met andere woorden dat het om een duurzame werkhervatting gaat. We willen ook de kwaliteit van het gevonden werk en de loopbaan van die verzekerden onderzoeken.



In 2017 heeft onze Dienst voor Uitkeringen een grote studie gelanceerd over het "Individual Placement and Support" (IPS)-model. De IPS-methodologie heeft zijn doeltreffendheid in het buitenland bewezen op het vlak van de re-integratie van personen met psychische stoornissen. Een van de beginselen van het model is die personen zo snel mogelijk te begeleiden in hun zoektocht naar werk en hun geïndividualiseerde ondersteuning te blijven bieden nadat ze werk hebben gevonden.

Aan de hand van die studie willen wij enerzijds onderzoeken of de resultaten in België even goed zullen zijn als die in andere landen, en anderzijds of we die resultaten op lange termijn in stand kunnen houden, met andere woorden dat het om een duurzame werkhervatting gaat. We willen ook de kwaliteit van het gevonden werk en de loopbaan van die verzekerden onderzoeken.

Het aandeel van de geestelijke gezondheid als oorzaak van invaliditeit neemt toe

Op 31 december 2016 telden wij 390.765 invaliden die in die hoedanigheid sociale uitkeringen genoten. Dat is meer dan 5 % van de Belgische bevolking tussen 15 en 64 jaar.

In 20 jaar tijd is het percentage intredes in invaliditeit wegens psychische stoornissen met bijna 8 procent toegenomen bij de mannen (van 22 % intredes in 1995 tot 30 % in 2016) en met meer dan 4 procent bij de vrouwen (van 30 % in 1995 tot 34 % in 2016), dat is een derde van de invaliden.

Pistes om de personen met psychische stoornissen op de arbeidsmarkt te houden of te re-integreren.

Uit een studie van de OESO (2013) "Santé mentale et emploi en Belgique" blijkt dat de mentale gezondheidsproblemen tot de belangrijkste oorzaken van arbeidsongeschiktheid behoren in België en dat zeer veel mogelijkheden bestaan om die situatie te verhelpen.

De OESO verduidelijkt dat zodra een terugkeer naar werk (zelfs deeltijds) mogelijk blijkt, de snelle professionele re-integratie een fundamenteel middel is in het beheer van de arbeidsongeschiktheid.

In haar studie stelt de OESO eveneens vast dat er overeenkomsten bestaan tussen de uitkerings- en werkloosheidsverzekeringen, maar dat van dat potentieel onvoldoende gebruik wordt gemaakt om mensen met psychische stoornissen op de arbeidsmarkt te houden. Ze stelt bijgevolg voor om dat potentieel te ontwikkelen door de samenwerking tussen de actoren van de uitkeringsverzekering en de gewestelijke diensten voor arbeidsbemiddeling in het kader van zorgtrajecten, experimenteel te bevorderen, in nauwe samenwerking met de specialisten in de arbeidsgeneeskunde en door de werkgevers te responsabiliseren.

Ons Expertisecentrum Arbeidsongeschiktheid heeft in 2014 een eerste verkennende studie opgestart met de titel  "Welke vooruitzichten voor de professionele re-integratie van RIZIV-verzekerde patiënten met mentale stoornissen?" (ULB, Vanessa De Greef). In het onderzoeksprotocol dat wij in 2017 hebben opgestart in het kader van het IPS-pilootproject, zijn verschillende aanbevelingen van die verkennende studie opgenomen.

De 8 beginselen van het IPS-model

  1. Competitieve tewerkstelling moet de nagestreefde doelstelling zijn
  2. De toelaatbaarheid tot het programma is gebaseerd op de keuze van de persoon
  3. De diensten in de domeinen van rehabilitatie (gespecialiseerd in het IPS-model) en geestelijke gezondheid integreren
  4. De verstrekte diensten zijn gebaseerd op de voorkeuren en keuzes van de persoon in plaats van op het oordeel van de adviseur
  5. Snel een job zoeken
  6. Een geïndividualiseerde ondersteuning van onbeperkte duur is noodzakelijk
  7. Gepersonaliseerd advies over de sociale rechten is nodig
  8. De job development moet systematisch zijn.

Het Belgisch IPS-pilootproject: 1.200 re-integratietrajecten onder de loep

In het kader van het IPS-pilootproject volgen we 1.200 trajecten voor professionele re-integratie van arbeidsongeschikte werknemers die lijden aan milde tot zware psychische stoornissen over een periode van 5 jaar:

  • 600 trajecten ondersteund door gespecialiseerde IPS-begeleiders ("Place-then-Train"-model):
    • 340 in Vlaanderen
    • 200 in Wallonië
    • 60 in Brussel
  • 600 volgen het huidige model van professionele re-integratie met eerst een beroepsopleiding vooraleer een werkhervatting te ovewegen ("Train-then-Place"-model).

Een team van ULB-onderzoekers in sociaal recht en economie omkadert het pilootproject . Ze maken gebruik van de methode van de gerandomiseerde gecontroleerde studies.

De uitwerking van het IPS-programma en -proces maakt gebruik van de bestaande re-integratietools in de Belgische context. Bevoegde actoren in de zorg- en werkgelegenheidssector verlenen de gespecialiseerde ondersteuning , in nauwe samenwerking met behandelend artsen, adviserend artsen, arbeidsartsen, werkgevers en iedere andere relevante actor voor het professionele re-integratietraject van elke werknemer die deelneemt aan het programma.

Internationale evaluatoren zullen het programma jaarlijks evalueren door de toepassing en de naleving van de beginselen te meten aan de hand van de criteria van het IPS-model. De studie zal in 2023 worden afgerond met een eindevaluatie.

Wij hebben de ambitie om een Belgisch model te creëren dat zoveel mogelijk die methodologie naleeft, en de effecten daarvan te meten om de resultaten te objectiveren dankzij een uiterst nauwkeurige wetenschappelijke studie. Als die resultaten even positief zijn als die in de landen die het model al hebben toegepast (20 tot 25 % meer gevallen van terugkeer naar het  werk bij de "Place-then-Train"-benadering dan de "Train-then-Place"-benadering), zou het programma in de toekomst deel kunnen uitmaken van het bestaande aanbod van middelen voor professionele re-integratie.

Meer informatie

Colloquium van 15.12.2017 "Van ongeschiktheid naar geschiktheid: initiatieven en evaluaties van de professionele re-integratietrajecten"