4.5 Samenstelling van het toestellenpark
Wat is de samenstelling van het huidige toestellenpark voor de zware medische beeldvorming?
Alle apparatuur voor medische beeldvorming die beschouwd wordt als zware medische apparatuur wordt gemeld aan de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van Voedselketen en Leefmilieu (VVVL) volgens de procedure beschreven op de website van de FOD VVVL.10 Vanaf 3 februari 2016 is deze registratie verplicht. De wettelijke basis hiervoor is vastgelegd in het KB van 19 januari 2016. De registratie gebeurt in het landelijk kadaster voor toestellen voor medische beeldvorming. Het auditrapport betreft uitsluitend toestellen zware medische beeldvorming die worden uitgebaat door ziekenhuizen. Niet tegenstaande de wettelijk verplichting ingevolge artikel 2 van het KB van 19 januari 2016 tot het melden van toestellen zware medische beeldvorming uitgebaat buiten het ziekenhuis, zijn de niet door de ziekenhuizen uitgebate toestellen buiten beschouwing gelaten.
Het aantal toestellen dat actueel in gebruik is, wordt bepaald via de in het kadaster opgenomen datum van ingebruikname en de datum van uitgebruikname. Bij een vervanging van een toestel kan het daarom zijn dat er kortstondig een periode is waar er in totaal minder toestellen in gebruik waren volgens het kadaster.
In het kadaster waren in de periode 2017 tot 2019 \(121\) MRI-toestellen voor klinisch gebruik geregistreerd. Dit betekent dat er per inwoner van België (\(11.5\) miljoen) ongeveer \(1\) MRI toestel per \(81000\) inwoners is.
In 2019 is een verdeling uitgewerkt om het aantal MRI-toestellen uit te breiden met \(18\) eenheden, met het oog op het wegwerken van de regionale verschillen op vlak van het aantal MRI-toestellen per \(100000\) inwoners. Actueel in 2021 zijn er \(134\) toestellen geregistreerd (\(12.5\) per miljoen inwoners).
We weerhouden op basis van de vragenlijsten dat er \(13\) ziekenhuizen waren waar de gegevens over gedeeld gebruik van een door meerdere ziekenhuizen in associatie uitgebaat toestel niet correct waren in het kadaster van de FOD VVVL van juli 2020. Bij \(8\) ziekenhuizen waren de gegevens over exploitant van het toestel niet correct. Er waren ook bij \(8\) fouten in de gegevens over het fysiek adres van het toestel.
4.5.1 Toestellen op nationaal niveau
In figuur 4.18 wordt het aantal actieve toestellen voor zware medische beeldvorming voor klinisch gebruik weergegeven volgens het kadaster op 1 januari 2020.11 PET-MRI toestellen zijn niet opgenomen in deze figuur omdat ze voorlopig enkel voor wetenschappelijke doeleinden gebruikt worden. Hoewel de nucleaire geneeskunde buiten de scope van deze audit valt (uitgezonderd het deel over radiofarmaca), wordt het aantal PET en SPECT-CT-toestellen hier wel weergegeven. Hierbij valt op dat de verhouding CT op MRI-toestellen \(1.9\) is. Als de SPECT-CT-toestellen worden meegeteld, stijgt die verhouding naar \(3\) wat betekent dat er in uitzonderlijke situaties extra capaciteit is om CT-verstrekkingen uit te voeren.12
Figuur 4.18: Beeldvormingsapparatuur voor klinisch gebruik in België volgens het kadaster op 2020-01-01.
Het precieze aantal toestellen is afhankelijk van het moment van meten omdat er veranderingen zijn in het kadaster. Figuur 4.19 toont de evolutie over de gehele periode waarover het kadaster gegevens bevat, zijnde vanaf de eerste datum van ingebruikname van het oudste toestel tot aan februari 2021. De figuur toont een duidelijk evolutie in het aantal toestellen, wat mede het gevolg is van de relatief recente invoering van het kadaster, en een zekere fluctuatie van het aantal toestellen in de periode van 2017 tot 2020.
Figuur 4.19: Aantal toestellen in het kadaster op basis van de datum van ingebruikname vanaf de invoering van het kadaster.
4.5.2 Regionale spreiding van toestellen
In deze sectie ligt de focus ligt op de toestellen en wordt uitgegaan van de vestigingsplaats waar de toestellen zich bevinden.
Figuur 4.20 laat het aantal CT en MRI toestellen per provincie zien. Hierbij is zowel het absolute aantal toestellen te zien als het aantal toestellen per \(100.000\) inwoners van de desbetreffende provincie (o.b.v. de bevolkingscijfers van 2020). De absolute aantallen maken duidelijk dat de meeste CT en MRI toestellen in Brussel aanwezig zijn. De minste CT en MRI toestellen staan in Waals-Brabant omdat er weinig ziekenhuizen in deze provincie aanwezig zijn.13
Wanneer de bevolkingsdichtheid wordt meegewogen stellen we vast dat er gemiddeld meer CT toestellen in Brussel en in de Waalse provincies aanwezig zijn, met uitzondering van Waals-Brabant. Voor MRI toestellen is er gemiddeld een hoger aantal toestellen in Brussel en een lager aantal in Waals-Brabant.
Figuur 4.20: Toestellen per provincie.
4.5.3 Toestellen op ziekenhuisniveau
Voor de CT en MRI toestellen worden volgende gegevens op ziekenhuisniveau weergeven:
- de leeftijd van de toestellen,
- een tijdlijn van de toestellen van 2017 tot de meest recente versie van het kadaster,
- de positionering van het aantal toestellen in het Voorbeeld Ziekenhuis in vergelijking met andere ziekenhuizen,
- het verschil tussen rapportering van een toestel in het kadaster en de terugbetaling van verstrekkingen met dat toestel, en
- een situering van het aantal verstrekkingen uitgevoerd met een specifiek toestel t.o.v. alle andere toestellen van hetzelfde type.
Hierbij ligt de focus op de opvolging van de wettelijk verplichting om toestellen te laten opnemen in het kadaster. Het gaat daarbij specifiek om de vraag of er verstrekkingen worden uitgevoerd met een toestel op het moment dat het niet in het kadaster opgenomen is. Daarvoor vergelijken we de gegevens van het kadaster met de periode van activiteit op basis van de terugbetaalde verstrekkingen die verbonden zijn aan het RIZIV-facturatienummer van het toestel. We gebruiken hier opnieuw de gegevens van de periode 2017 tot 2019.
4.5.3.1 Leeftijd van de toestellen
Het kadaster bevat geen informatie met betrekking tot het bouwjaar. Echter kan op basis van de datum van ingebruikname een leeftijd geschat worden. Het kan dus zijn dat toestellen ouder zijn dan weergegeven in figuur 4.21. Figuur 4.21 bevat de leeftijd van de toestellen in België weergegeven in een histogram. Voor het Voorbeeld Ziekenhuis geven de streepjes op de horizontale-as aan wat de leeftijd van de toestellen zijn.
Figuur 4.21: Leeftijd van toestellen in gebruik op 1 januari 2020 o.b.v. het kadaster.
4.5.3.2 Toestelgebruik in de tijd
In de tijdlijn in figuur 4.22 is een overzicht gegeven van de toestellen die in het Voorbeeld Ziekenhuis in gebruik zijn geweest volgens het kadaster. Wanneer er meerdere toestellen op een rij gegeven zijn gaat het om het vervangen van een toestel. Een nieuwe rij betekent dat een aanvullend toestel in gebruik is genomen.
Figuur 4.22: Tijdlijn van CT en MRI toestellen in het Kadaster.
4.5.4 Compliance tussen het landelijk kadaster en de terugbetaalde verstrekkingen
Figuur 4.23 toont de som van het aantal dagen waarop verstrekkingen met een toestel zijn terugbetaald terwijl dit toestel buiten de periode van in-/uitschrijving in het kadaster stond. Hierbij opgemerkt dat de horizontale-as een exponentiële schaal heeft. Voor het Voorbeeld Ziekenhuis geeft de rode punt het aantal dagen weer. Het aantal dagen is hier voor het Voorbeeld Ziekenhuis als het over MRI gaat 224 dagen.
Figuur 4.23: Aantal dagen met een verschil tussen het aantal gebruikte toestellen o.b.v. terugbetaalde verstrekkingen t.o.v. de toestellen in het kadaster.
De figuur 4.24 toont het gebruik van de verschillende toestellen in de periode van 2017 tot 2019.
Figuur 4.24: Verstrekkingen per week voor de verschillende toestellen afhankelijke van de selectie in de legenda aan de rechterzijde van de figuur.
4.5.5 Verstrekkingen met facturatienummers niet in het kadaster
In de data die wij ter beschikking hebben zijn geen verstrekkingen gevonden in de periode 2017-2019 met een facturatienummer dat niet in het kadaster is opgenomen voor CT of MRI-toestellen.
4.5.6 Opbrengst per toestel
De opbrengst per toestel in figuur 4.25 toont een grote variabiliteit in het gemiddeld bedrag per dag dat per toestel aan verstrekkingen wordt terugbetaald. De rode bollen geven hierbij de toestellen aan die in het Voorbeeld Ziekenhuis gebruikt worden. Deze waarde is berekend door het terugbetaald bedrag voor de periode waar deze audit naar kijkt te delen door de leeftijd van het toestel. Om te voorkomen dat toestellen die weinig gebruikt zijn in die periode een vertekend beeld geven wordt een toestel slechts geïncludeerd wanneer het in die periode meer dan €\(10000\) Deze cijfers geven een indicatie dat er preferentieel gebruik gemaakt wordt van specifieke toestellen binnen een ziekenhuis en dat er een voorkeur is voor het uitvoeren van specifiek verstrekkingen tussen de ziekenhuizen.
Figuur 4.25: Gemiddeld terugbetaald bedrag per dag, per toestel.
De variabiliteit in het gemiddelde van het terugbetaalde bedrag voor een toestel kan worden gerelateerd aan de soort van verstrekking die een toestel uitvoert. De reden daarvoor is dat er een verschil is in hoe lang het duurt om verschillende onderzoeken uit te voeren. Een andere factor in de snelheid waarmee een onderzoek kan worden uitgevoerd is de leeftijd van een toestel. In figuur 4.26 zijn de resultaten opgenomen van een selectie van de in totaal \(38\) nomenclatuur codes waarvoor het gemiddeld terugbetaald bedrag per dag voor \(17\) codes hoger is dan €\(150\).
Figuur 4.26: Gemiddeld terugbetaald bedrag per toestel voor specifieke verstrekkingen.
In tabel hieronder staan de beschrijving van de nomenclatuur codes die een gemiddeld terugbetaald bedrag per dag hebben van meer dan €\(150\). Het valt op dat het hier vooral om ambulante verstrekkingen gaat, waarbij het voor MRI-onderzoeken eerder om een onderzoek naar een beperktere inhoud of oppervlakte lijkt te gaan. Voor CT gaat het eerder over grotere gebieden zoals het abdomen en thorax.
Tabel met een beschrijving van de bovengenoemde nomenclatuur codes
| Nomenclatuur nummer | hospitalisatie | Beschrijving |
|---|---|---|
| 457936 | Ambulant | NMR-onderzoek van de lumbosacrale wervelzuil, minstens drie sequenties, met of zonder contrast, met registratie op optische of elektromagnetische drager |
| 458570 | Ambulant | Computergestuurde tomografie van het hart, met contrastmiddel, met evaluatie van de coronaire anatomie, met inbegrip van de eventuele scanreeks zonder contrast |
| 458673 | Ambulant | Computergestuurde tomografie van de schedel met of zonder contrast, met registreren en clichés, minimum 10 coupes, voor het hele onderzoek |
| 458684 | Gehospitaliseerd | Computergestuurde tomografie van de schedel met of zonder contrast, met registreren en clichés, minimum 10 coupes, voor het hele onderzoek |
| 458850 | Ambulant | Computergestuurde tomografie van een niveau in de vorm van een wervellichaam of een tussenwervelruimte, met of zonder contrastmiddel, minimum 6 coupes : voor twee of meer niveaus van de cervicale wervelzuil |
| 459395 | Ambulant | NMR-onderzoek van het hoofd (schedel, hersenen, rotsbeen, hypofyse, sinussen,orbita(e) of kaakgewrichten), minstens drie sequenties, met of zonder contrast, met registratie op optische of elektromagnetische drager |
| 459410 | Ambulant | NMR-onderzoek van de hals of van de thorax of van het abdomen of van het bekken, minstens drie sequenties, met of zonder contrast, met registratie op optische of elektromagnetische drager |
| 459491 | Ambulant | NMR-onderzoek van de cervicale wervelzuil, minstens drie sequenties, met of zonder contrast, met registratie op optische of elektromagnetische drager |
| 459513 | Ambulant | NMR-onderzoek van een lidmaat, minstens drie sequenties, met of zonder contrast, met registratie op optische of elektromagnetische drager |
| 459550 | Ambulant | Computergestuurde tomografie van de thorax met of zonder contrastmiddel, met registreren en clichés, minimum 15 coupes, voor het hele onderzoek |
| 459561 | Gehospitaliseerd | Computergestuurde tomografie van de thorax met of zonder contrastmiddel, met registreren en clichés, minimum 15 coupes, voor het hele onderzoek |
| 459572 | Ambulant | Computergestuurde tomografie van het abdomen, met of zonder contrastmiddel, met registreren en clichés, minimum 15 coupes, voor het hele onderzoek |
| 459583 | Gehospitaliseerd | Computergestuurde tomografie van het abdomen, met of zonder contrastmiddel, met registreren en clichés, minimum 15 coupes, voor het hele onderzoek |
| 459616 | Ambulant | Computergestuurde tomografie van de thorax en het abdomen, met of zonder contrastmiddel, met registreren en clichés, minimum 30 coupes voor het hele onderzoek |
Deze zijn gebaseerd op de interne lijst waardoor de cijfers anders kunnen zijn dan die gevonden worden in de publieke versie omdat daarbij meer beperkingen zijn op de toestellen die opgenomen zijn in die lijsten.↩︎
Tijdelijk gebruik van een “hybride toestel met CT “ voor CT onderzoeken buiten het kader van een onderzoek nucleaire geneeskunde↩︎
Een alternatieve weergave is te vinden op de website van de FOD VVVL.↩︎